Четверг, Март 28, 2024
Басты > Жаңалықтар > Қазақстанның негізгі заңының маңызын талқылады

Қазақстанның негізгі заңының маңызын талқылады

Конституция күні қарсаңында Жұбанов университет басшылығы мен профессор-оқытушылар құрамының қатысуымен «Мәңгілік Ел» конференц-залында дөңгелек үстел өтті.

Философия ғылымдарының докторы, профессор Амангелді Айталы және тарих ғылымдарының докторы, профессор Нұртаза Абдоллаев ғылыми-зерттеу және практикалық жұмыстардың мол тәжірибесін ескере отырып, Қазақстан Республикасының негізгі заңын әзірлеу туралы өз ойларымен бөлісті.

Атап айтқанда, әр жылдары Парламент Мәжілісінің депутаты болған және Конституцияға түзетулерді қабылдауға қатысқан Амангелді Айталы заң саласында қазақ халқының ата-бабаларынан қалған мол мұрасы бар екенін айтты. «Заң саласында қазақ халқының ата-бабадан қалған бай мұрасы бар. Айталық, ата-бабаларымыз құрған Қазақ хандығында биліктің үш тармағы болды: хан билігі, билер кеңесі және билер соты. Ал қазіргі біздің Конституциямызда да биліктің үш тармағы көрсетілген: атқарушы билік; заң шығарушы билік және сот билігі. Әрине, заманалар озды, басымыздан бодандық дәуірін өткіздік. Дегенмен, ата-бабаларымыздың өмір жолынан бүгінге жеткен із бар. Қазақ билерінің «бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» деп, шындықты жеткізген, өте мәдениетті, шешен тілмен айтқан шешімдерінен олардың елдік мүддеге адал болғанын, ұлт мұратын бәрінен жоғары қойғанын көреміз.

Конституционализм ілімі бойынша, Конституциялардың екі түрі болады: жазылған Конституция және жазылмаған Конституция. Мысалы, Ұлыбритания елінің тұтас бір құжат ретінде қабылданған Конституциясы жоқ. Төрт мыңның шамасында заңдары, соттар үкімдері, шешімдер бар. Солардың барлығы қосылып Конституцияны құрайды. Араб елдерінде негізінен шариғат заңымен өмір сүріп келді. Конституцияны олардың бірқатары беріде ғана қабылдады. Сол сияқты, дала заңдары да — жазылмаған Конституция болды».

Профессордың айтуынша, қазіргі Конституцияға сәйкес Қазақстан президенттік басқару нысанындағы унитарлы мемлекетке айналды, өйткені қиын кезеңдерде билікті бір қолға шоғырландыру, іргетастардың тұрақтылығын сақтау, елді бүкіл халықпен бірге басқаратын адамдар қажет болды, егер адамдар Конституция мен оның негізінде қабылданған заңдарды бұлжытпай орындаса, мемлекеттік саясатты қолдайды, мемлекет азаматтардың құқығын қорғайды, Қазақстанның болашағы жарқын болатыны сөзсіз.

Дөңгелек үстел барысында «Құқықтану» кафедрасының аға оқытушысы Нұргүл Урбисинова 1995 жылы екінші конституцияны халық қабылдаған кезде Қазақстан Республикасы Конституциясының дамуының негізгі кезеңдері туралы және таңдау құқығы мен таңдау еркіндігі туралы, содан кейін 1998, 2007, 2017 жылдары қазақстандықтардың пікірін ескере отырып, негізгі заңға түзетулер енгізілгені туралы баяндады. Нұргүл Урбисинова тыңдаушылардың назарын республиканың және ең бастысы, мемлекеттің басты құндылығы ретінде адамға арналған Конституцияның бірінші және екінші бөлімдеріне аударды.

Қатысушылар Конституция елде тұратын көптеген ұлт өкілдерінің бірлігі мен ынтымағының негізі болып табылады деген пікір білдірді және жеке тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың және мемлекеттік органдардың Республика Конституциясына деген дәстүрлі құрметін дамыту қажет деген қорытындылады.