Нұртаза АБДОЛЛАЕВ,
тарих ғылымдарының докторы, профессор:
— Бұған дейін тәуелсіз Қазақстан тарихында екі рет референдум жарияланған. Енді, міне, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен 5 маусым күні үшінші рет республикалық референдум өткізілетін болды. Республиканың саяси жүйесін түбегейлі өзгеріске бастаушы болатын осынау тағдыршешті кезеңде Ата Заңымыз — Конституцияға енгізілетін түзетулер мен толықтырулар енгізуге дауыс беруде әр азамат өз қалауын танытуға тиіс деп есептеймін.
Жадымызда ұстайтын бір жайт, Қазақстанның Ата Заңы әлемдегі ең жас Конституциялардың бірі екендігі. Жарық көрген кезден бері жиырма жеті жыл ішінде бұл құжат әлемдегі жалпыадамзаттық құндылықтарды дәріптейтін ең үздік 50 Конституцияның бірі ретінде танылды. Қазақстан биігінен бағалайтын болсақ, тәуелсіз мемлекетіміздің ең басты қадамы Конституцияны қабылдаумен тұтастай байланысты. Тәуелсіз мемлекеттілігімізді бүгінгі өмір шындығымен және алдағы уақытпен бірге қадам басып, өткен ұрпақтың іс-тәжірибесі мен жарқын болашаққа деген сенімді жинақтаған негізгі заң екені баршаға аян болса керек.
Өмір тәжірибесі тұрғысынан бағалайтын болсақ, өзекті проблемаларды сипаттайтын баптар қолданыстағы Конституцияда елеулі модернизациялануы қажеттігін уақыт талап етіп отыр.
Суперпрезиденттік жүйеден қуатты Парламенті бар президенттік республикаға көшуді үндейтін референдумды жариялау — «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасының жан-жақты сараланған шешім екені аян. Референдумның мақсаты — саяси, құқықтық жүйемізді жетілдіру, конституциялық реформа жасау. Өзгерістер Конституциядағы 98 баптың үштен біріне әсер етеді. Бұл Жаңа Қазақстан құру жолындағы ел дамуының жаңа кезеңге аяқ басқанын білдіреді.
Конституцияның жаңаруы іргелі сипатқа ие екені және ол елдің саяси жүйесін түбегейлі өзгертетіні баршамызға түсінікті. Бұндай шешім қабылдау үрдісіне халықтың өзі белсеніп қатысуы керектігі де әр азаматқа патриоттық сезім жүктейді. Әлемдік және отандық тәжірибесі бойынша референдум қоғамды жан-жақты демократияландыруға және Жаңа Қазақстанды құруға мұрындық болатыны да аян.
Референдум аясында Конституцияға енгізілетін жаңашылдықтар қатардағы азаматтар мен биліктің байланысын одан әрі нығайтып, Үкімет заң шығару барысында халықпен толықтай санасудың жолын кеңейтеді деп сенеміз. Олай болса маңызды мәселе — жер қойнауы, өсімдіктер мен жануарлар әлемі, табиғи ресурстар халыққа тиесілі туралы деген пікірмен қатар, мемлекет халық атынан иелік жүргізуге құқылы деп жазылған. Бұл да ұзақ мерзім бойынша халықтың талқылауға ұсынып келген өтініші.
Әлемнің өркениет қатарындағы мемлекеттерінде тұрғындар тұрмысына қатысты өткір мәселелер туралы хабардар болумен қатар, оларды шешуге халық өзі тікелей қатысады.
Бұл референдум Қазақстан мемлекеттік құрылымын кешенді түрде өзгертуге жол ашатын Конституциялық реформа Әділетті Қазақстан ұстанымының бастамасы деуге негіз бар. Ол биліктің өкілетті тармақтарын (Парламент, мәслихат) айтарлықтай күшейтеді. Сол арқылы көпшілік халықтың мемлекетті басқару ісіне араласуына мүмкіндік береді. Сондай-ақ жаңартылған заң аясында барлық саяси күштер мен партияларға дербестік берілуі елдегі саяси ұйымдардың тең дәрежеде бәсекеге түсіп, демократиялық үрдістерді үдете түсетіні сөзсіз.
Алдағы референдумның басты мақсаты — жекелеген топтарды күшейтуді емес, мемлекетімізді жетілдіруді, жаңғыртуды және нығайтуды көздейтіні де аян. Сондықтан халық осы мүмкіндікті құр жібермей, дауыс беру арқылы өзінің азаматтық борышын көрсеткені жөн болады деген ойдамын.
/aqtobegazeti.kz/
