Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылы Парламент Мәжілісінің пленарлық отырысында 2025 жылға дейін елімізде беделді шетелдік университеттердің кемінде 5 филиалын ашу қажеттігін, соның ішінде техникалық бағыттағы жоғары оқу орнының екі филиалын еліміздің батыс өңірінде ашу туралы тапсырма берген еді. Осыған орай Ғылым және жоғары білім министрлігінің қолдауымен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің базасында ұлыбританиялық Heriot-Watt университетінің филиалын ашу жөнінде бастама көтеріліп, тиісті келісімдер жасалды.
Бүгінде ұлыбританиялық Heriot-Watt университетінің филиалына оқуға қабылданған 300 студент алғашқы оқу жылын аяқтайды. Олардың 35 пайызы – ауыл мектептерінің түлектері, 45 пайыздан көбі – мемлекет тарапынан қолдауды қажет ететін әлеуметтік санаттағы отбасылардан шыққан талантты жастар. Студенттер еліміздің әр түкпірінен келіп, «Электр энергетикасы», «Мұнай инженериясы және энергоменеджмент», «Компьютерлік инженерия» мамандықтарында оқып жатыр. Студенттердің арасында жергілікті жастармен қатар Ақмола, Жетісу, Қызылорда, Батыс Қазақстан, Маңғыстау, Атырау облыстары мен бас қалаларымыз Астана мен Алматыдан келгендер де бар. Осылайша, бір жыл бұрын жүзеге асыру мүмкіндігінің қолайы келген Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың идеясы талантты жастарға тартымды тарту есебінде жүзеге асырылып жатыр.
Heriot-Watt университеті – Ұлыбританияның ең көне әрі беделді жоғары оқу орындарының бірі. Бұл университеттің түлектері жұмысқа орналасу көрсеткіші бойынша 1-орында. Ал «Мұнай инженериясы» мамандығы ел ішінде үздік үштікке кірсе, әлемдік деңгейде 12-орында тұр. Сондай-ақ инноваторларды дайындау көрсеткіші бойынша 6-орында тұрғаны белгілі. Жалпы, QS халықаралық рейтингінде әлемдегі 20 мыңнан аса университеттің ішінде 235-орынға тұрақтаған. Шетелдік серіктестікті бағамдауда жоғарыда айтылған көрсеткіштерді негізге алдық.
Филиал студенттерімен қаңтар айының басында арнайы кездесіп, жоғары оқу орнының басшысы ретінде қал-жағдайларымен таныстым. Оларға еліміздің үлкен сенім артып отырғанын, халықаралық Heriot-Watt университетінің алғашқы студенттері болып өңір тарихында айрықша қалатынын айттым. Ізденушілерге қойылатын талап тек жақсы оқу, еңбектену, іздену екенін жеткіздім. Шынында зеректерді іріктеуде жаңылмаған сияқтымыз. Мені студенттердің ілім көкжиегін кеңейтуге ұмтылысы, мазалаған ойларын мәдениетті жеткізе алу қабілеттері қуантты.
Филиалдағы барлық оқу үдерісі ағылшын тілінде жүргізіледі. Бірінші оқу жылы немесе Foundation студенттерді британ стандарттарына сай оқуға бейімдеуге бағытталған. Бір семестр бойы студенттер академиялық ағылшын тілін тереңдетіп оқиды. Топтар шағын, 20 адамға дейін. Сондықтан бұл сабақтар практикалық жағынан жеке сабақтар деңгейінде деуге болады. Қаңтар айында негізгі пәндерді (математика, физика, информатика және химия)оқыту басталды, барлығы ағылшын тілінде оқытылады. Heriot-Watt университеті өзін глобалды (әлемдік) университет ретінде көретіндіктен, филиалдарының бәрінде білім беру бағдарламалары синхрондалған. Дубайда, Малайзияда, Эдинбургте оқу үдерісі толығымен бірдей, студенттерге берілетін тапсырмалар да Heriot-Watt Ақтөбе филиалында оқу жылы басқа филиалдармен бір уақытта, шілде айында аяқталады. Дүние жүзінің көптеген елінде жоғары білімді импорттау жүзеге асырылған. Жалпы, Батыс елдеріндегі университеттердің филиалын ашу – әлемдік үрдіс. Бұл дамушы елдердің жоғары білім жүйесін қолдану арқылы экономикалық даму мен адами әлеуетті нығайту құралы саналады. Әлемдік тәжірибеге сүйенсек, шетелдік университет кампустарын ашу арқылы трансұлттық білімді импорттап отырған елдер арасында Дубай, Малайзия, Оңтүстік Корея, Қытай және Сингапурды атап өтуге болады. Бұл мемлекеттер филиалдар ашу арқылы халықаралық стандартқа сай білім беріп, жергілікті кадрлар әлеуетін арттырып қана қоймай, үздік тәжірибе негізінде өздерінің жоғары білім беру жүйесін күшейтіп, оны экспорттауға кірісті.
Ұлыбританияның жетекші оқу орнымен серіктестік құруда оқу үдерісіне, филиалдағы білім бағдарламаларына, талапкерлерді оқуға қабылдауға байланысты түрлі сауалдар туындады. Сарапшылар халықаралық ынтымақтастық бойынша халықаралық серіктестіктің шаблондық, яғни барлығына ортақ және нақты белгіленіп қойған анықтамаға ғана сай бір моделі болуы мүмкін еместігін айтады. Серіктестік моделі қабылдаушы университеттің нақты қажеттіліктерінен туындайды. Біз серіктес таңдауда, ең алдымен, «Екі университеттің құндылықтары мен бағдарлары сәйкес келе ме және өңірдің кадрлық сұранысы қандай?» деген сұраққа жауап бердік. Содан соң қосдипломдық, валидация үлгілерін үйлестірген кампус ретінде жұмыс істеуге шешім қабылдадық. Серіктесіміз Heriot-Watt университетінің Шотландияда 3 кампусы, Дубайда, Малайзияда және Ақтөбеде, барлығы 6 филиалы бар. Олар бізге дейін шетелде алдыңғы екі филиал ашуда тәжірибе жинақтап келді.
Филиалдың профессор-оқытушылар құрамына келсек, келісімге сәйкес Heriot-Watt университетінің профессорларымен қатар, шетелде білім алып, тәжірибе жинақтаған, арнайы сертификациядан өткен отандық білікті мамандар да сабақ береді. Сонымен қатар университет профессорлары «Болашақ» бағдарламасымен «500 ғалым» жобасы арқылы Heriot-Watt университетінің Эдинбургтегі кампусында арнайы тағылымдамадан өтіп, биыл күзде филиалдың профессор-оқытушылар құрамына қосылады. Осылайша, ұзақмерзімді жоспарымызға сәйкес, жергілікті әлеуетті күшейтіп, кадрлық саясатты тұрақтылық пен тепе-теңдікті сақтай отырып жүзеге асырып келеміз. Ағылшын профессорлары аз деп сын тағатындарға серіктестіктің басты мақсаттарының бірін айтып өту керек. Мұндағы мақсат – серіктестік аяқталған кезде университет меншігінде салынған инфрақұрылым, халықаралық тәжірибе мен біліктілігі жоғары отандық мамандар қалуы керек. Бұл қазірден бастап қолға алынып жатыр.
Филиал жұмысы қалай басқарылатыны туралы айтар болсам, қос университет ректорларының қатысуымен 3 ай сайын стратегиялық мәжіліс өткізіледі. Оқу сапасы, бағалау стандарттары және оқу үдерісі Heriot-Watt университетінің арнайы академиялық менеджерлерінің бақылауында. Оқу жылы басталғалы Heriot-Watt университетінің Малайзиядағы кампусынан Электротехника және электроника кафедрасының меңгерушісі, профессор Джейсерн Панг, профессор Яп Юэнкиат, профессор Ли Вен Нам студенттерге физика және химия пәндерінен, Эдинбург кампусынан Информатика кафедрасының меңгерушісі, доцент Джурриан Хейдж, Геоэнергетикалық инженерия институтының аға ғылыми қызметкері Асгар Шамс, бағдарламалық инженерия мен есептеу кафедрасының профессоры Кристиан Дондруп студенттерге дәріс оқып, университетіміздің профессор-оқытушылар құрамымен кездесіп, тәжірибелерін бөлісті.
Біз үздік студенттерді Эдинбург, Дубай мен Малайзияға «Go global» бағдарламасы бойынша бір академиялық семестрге оқуға жібереміз. Синхронды оқытудың нәтижесінде олар ағынға бірден қосылады. 4-курсты аяқтаған соң түлектер екі диплом – біздің Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің және Heriot-Watt университетінің дипломдарын иеленеді. Ақтөбеде берілетін Heriot-Watt университетінің дипломы барлық филиалдармен бірдей үлгіде болады. Филиал студенттерін әрі қарай ынталандыру тетіктерін де оңтайлы қарастырып отырмыз. Бакалавриаттан соң ғылым жолына түсушілерге магистратура және біріккен PhD бағдарламаларын құрып жатырмыз. Университетті бітіргеннен кейін еңбекке араласуды жоспарлап отырғандарға да ұсыныстарымыз көп. Өңіріміздегі ірі өндіріс және өнеркәсіп орындарының бәрімен ынтымақтастық меморандумын жасағанбыз.
Экономиканың негізгі өлшемдерінің бірі адами капиталға жауапты білім беру жүйесі екені белгілі. Сондықтан елімізде әлемдік мықты университеттердің филиалдарын ашу бастамасы жалғасуға тиіс. Өйткені олар филиал болса да, білім сапасының өз еліндегідей болуын қатаң қадағалайды, стандарттарын сақтайды, мұны біз көріп отырмыз. Негізінен мұндай үдеріс жоғары білім саласындағы интернационализацияны жеделдетіп, елдегі жоғары білімнің экспорттық потенциалын арттырады. Әлемдік деңгейдегі шетелдік серіктес университет арқылы біздің университеттің ғана емес, білім жүйесінің танымалдылығы нығайып, беделі артады. Қазірдің өзінде еліміздің барлық өңірінен Heriot-Watt университетінің филиалына оқуға түсуге ниетті талапкерлердің көбейгендігін байқап отырмыз. Жаңа оқу жылына шетелдіктерді қабылдау жоспарымызда бар. Шетелдік университетпен бұл деңдейдегі терең ынтымақтастық арқылы қазақстандық білім беру бренді қалыптасады. Сондай-ақ өңір сұранысына сәйкес сапалы техникалық кадрлар тапшылығы шешілмек. Бұл серіктестіктің қаншалықты терең әрі стратегиялық тұрғыдан маңызды екенін байқауға болады. Оның құрылымдық формасы бранч кампус, филиал, немесе басқа заң мәртебесінде болуы да басты мәселе емес. Ең маңыздысы – оқу үдерісінің қарқынды жүріп, өз мамандарымызды одан әрі жетілдіруге, сырттан білікті мамандарды тартуға, академиялық сапаны нығайтуға ықпал ететіндігінде.
Былтыр желтоқсанда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Ақтөбе облысына ресми сапары кезінде университетімізге арнайы келіп, Heriot-Watt филиалының қызметімен, оқу барысымен танысты. Ғалымдарымызбен, филиал студенттерімен жүздесіп, жылы лебізін жеткізді. Бұл кездесу ұжымға үлкен жігер берді. Президент тапсырмасына сәйкес жүзеге асқан жобамыздың нәтижесі уақыт өте көрінетініне сенемін. Білім жүйесінің сапасын арттырып, әлемдік деңгейге көтеруде мемлекет тарапынан қолға алынған батыл бастаманың мән-маңызы зор.
2027 жылы өз Отанында шетелдік техникалық жоғары білім алған талантты жастардың тұңғыш легін дайындап шығарамыз. Біз үшін бұл – үлкен жауапкершілік артатын маңызды миссия.
Лаура ҚАРАБАСОВА,
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік
университетінің ректоры, PhD
